Hızlanan teknolojik ilerlemenin, özellikle de yapay zeka teknolojisindeki üstel gelişimin eşiğindeyiz.
Üretken yapay zeka sadece akıcı bir şekilde konuşmakla kalmıyor, aynı zamanda programlar da yazabiliyor. Bu durum, insan çalışmasının verimliliğini ve gelişimini artırmakla kalmıyor, aynı zamanda üretken yapay zekanın kendi gelişimine de geri besleme sağlıyor.
Bu sadece üretken yapay zekanın model yapısını veya ön eğitim yöntemlerini güçlendirmekle ilgili değil.
Üretken yapay zeka, bağlanabileceği ve kullanabileceği daha fazla yazılıma eriştikçe, sadece sohbet etmekten fazlasını yapabilecektir. Dahası, eğer üretken yapay zekanın görevleri için gerekli bilgiyi toplamasına ve o bilgiyi uygun anlarda geri çağırmasına olanak tanıyan bir yazılım geliştirilirse, ön eğitim almadan bile doğru bilgiyi kullanarak daha akıllıca davranabilir.
Bu şekilde, yapay zeka teknolojisinin ilerlemesi, uygulamalı teknolojiler ve sistemler de dahil olmak üzere yapay zeka teknolojisinin tüm alanını hızlandırır. Bu hızlanma da, yapay zeka teknolojisinin daha da hızlanmasına yol açar. Dahası, yapay zeka teknolojisi hızlandıkça ve yapay zeka daha fazla şey yapabilir hale geldikçe, kullanıldığı yerler ve durumlar doğal olarak hızla artacaktır.
Bu durum, yapay zeka teknolojisine ilgi duyan yatırımcı ve mühendis sayısını ancak artırabilir. Bu şekilde, yapay zeka teknolojisinin hızlanması sosyo-ekonomik açıdan da pekişir.
Öte yandan, bu tür teknolojik ilerleme bizi hem dolaylı hem de doğrudan çeşitli şekillerde etkiler.
Genel olarak, teknolojik ilerleme iyi bir şey olarak görülme eğilimindedir. Yeni teknolojilerin riskleri hakkında endişeler dile getirilse de, ilerlemenin olumlu etkileri genellikle onları geride bırakır ve riskler zamanla azaltılabilir, bu nedenle genel olarak faydaları önemli kabul edilir.
Ancak bu, yalnızca teknolojik ilerlemenin hızı kademeli olduğunda geçerlidir. Teknolojik ilerlemenin hızı hızlandığında ve belirli bir sınırı aştığında, faydalar artık risklerden ağır basmaz.
Öncelikle, yeni teknolojilerin doğasını veya tüm uygulama alanlarını geliştiricilerin kendileri bile tam olarak anlamamaktadır. Özellikle uygulama kapsamı konusunda, geliştiricileri bile şaşırtacak kullanımlar veya diğer teknolojilerle kombinasyonlar başkaları tarafından keşfedilmesi nadir değildir.
Dahası, bu tür uygulamaların topluma nasıl fayda sağlayacağı ve risk oluşturacağı gibi konuları da kapsayacak şekilde kapsam genişletildiğinde, neredeyse hiç kimse tam boyutunu bilmemektedir.
İlerleme kademeli olduğunda, teknolojideki bu tür toplumsal kör noktalar zamanla yavaş yavaş doldurulur ve sonunda teknoloji, yeterli kör noktalar ortadan kaldırılmış olarak toplumda uygulanır.
Ancak, teknolojik ilerleme belirli bir hızı aştığında, toplumsal kör noktaları doldurmak için tanınan süre de kısalır. Teknolojik ilerlemenin hızlanması, toplumsal kör noktaları doldurma perspektifinden bakıldığında, zamanın göreceli olarak sıkıştırıldığı gibi görünür.
Yeni teknolojik değişiklikler birbiri ardına meydana gelir ve bunlar sayısız teknoloji arasında eşzamanlı olarak gerçekleşir, bu da toplumsal kör noktaları doldurma sürecinin hızına yetişmesini imkansız hale getirir.
Sonuç olarak, toplumsal kör noktalar durumunda kalan çeşitli teknolojilerle çevrili olacağız.
Bu tür teknolojilerin taşıdığı potansiyel riskler, kör noktalarımızdan aniden ortaya çıkabilir ve topluma zarar verebilir. Hazırlıksız olduğumuz veya karşı önlem almadığımız riskler aniden ortaya çıktığı için, hasarın etkisi daha büyük olma eğilimindedir.
Bu durum, teknolojik ilerlemenin faydaları ve risklerinin büyüklüğünü değiştirir. Zaman sıkışması etkisi nedeniyle, toplumsal kör noktalar doldurulmadan riskler ortaya çıktıkça, her teknolojinin riskleri artar.
Üretken yapay zekanın ilerlemesinin kendi kendini güçlendiren hızlanması, sonunda neredeyse doldurulamaz toplumsal kör noktalara sahip sayısız teknoloji yaratabilir ve potansiyel olarak risk ile fayda arasındaki dengeyi önemli ölçüde bozabilir.
Bu, daha önce hiç deneyimlemediğimiz bir durumdur. Bu nedenle, toplumsal kör noktalar olarak potansiyel olarak ne derecede bir riskin var olacağını veya etkilerinin ne kadar önemli olacağını kimse doğru bir şekilde tahmin edemez. Tek kesin olan, ne kadar hızlı hızlanırsa, risklerin o kadar artacağı mantıksal yapısıdır.
Kronos-Karmaşa Toplumu
Öte yandan, teknolojik ilerlemenin mevcut hızını ve gelecekte ne olacağını doğru bir şekilde kavrayamıyoruz.
Bu durum, üretken yapay zeka araştırmacıları ve geliştiricileri için bile geçerlidir. Örneğin, insan yeteneklerini her alanda aşan bir yapay zeka olan AGI'nin ne zaman ortaya çıkacağına dair uzmanlar arasında büyük bir görüş ayrılığı bulunmaktadır.
Ayrıca, üretken yapay zeka araştırmacıları ve geliştiricileri, uygulanan teknolojileri ve sistemleri konusunda uzman kişilerden farklıdır. Bu nedenle, üretken yapay zekanın en son araştırma durumu ve gelecekteki beklentileri hakkında bilgi sahibi olsalar da, üretken yapay zekayı kullanan uygulamalı teknolojilerin ve sistemlerin halihazırda neler olduğunu veya gelecekte hangi olasılıkların açıldığını tam olarak kavrayamazlar.
Dahası, uygulamalı teknolojiler ve sistemler söz konusu olduğunda, çeşitli mevcut mekanizmalarla birleştirildiğinde olasılıklar neredeyse sınırsızdır. Uygulamalı teknolojiler ve sistemler üzerinde araştırma ve geliştirme yapan kişiler arasında bile, farklı türlerdeki olanlar da dahil olmak üzere her şeyi kavramak zor olacaktır.
Bu tür uygulamalı teknolojilerin ve sistemlerin toplumda nasıl yayılacağını ve ne gibi etkileri olacağını tahmin etmek veya öngörmek daha da zordur. Özellikle, araştırmacılar ve mühendisler toplumsal etki hakkında mutlaka bilgili veya son derece ilgili değildir. Öte yandan, bu tür toplumsal etkiyle son derece ilgilenenlerin teknolojik içgörüleri kaçınılmaz olarak sınırlıdır.
Bu nedenle, üretken yapay zekanın mevcut durumunun veya gelecekteki vizyonunun tamamını kimse kavrayamaz. Ve her insanın anlayışında farklılıklar vardır.
Sorun sadece farklılıkların olması değil, ilerleme hızının bilinmemesidir. Teknolojik ilerlemenin hızlandığı ve zamanın sıkıştığı bir çağın eşiğinde olduğumuz kesin, ancak bu hızın ne kadar hızlı olduğuna dair ortak bir anlayışa sahip değiliz.
Daha da kötüsü, teknolojik ilerlemenin hızının sabit mi yoksa hızlanan mı olduğuna dair insanlar arasında algı farklılıkları vardır. Ek olarak, hızlanma konusunda hemfikir olanlar arasında bile, hızlanmanın yalnızca üretken yapay zekanın temel teknolojisindeki ilerlemeden mi kaynaklandığını yoksa uygulamalı teknolojiler ve sistemlerden kaynaklanan hızlanmayı ve sosyo-ekonomik faktörlerden kaynaklanan insan ve sermaye akışından kaynaklanan hızlanmayı da dikkate alıp almadıklarına bağlı olarak algılar büyük ölçüde farklılık gösterir.
Bu şekilde, mevcut durum ve gelecekteki vizyon algısındaki değişkenlik ve ilerleme hızının algısındaki farklılık, bireysel anlayışlarımızda şaşırtıcı derecede büyük farklılıklar yaratmaktadır.
Ağustos 2025'teki teknolojik düzey ve toplumsal etki nedir? Ve 2027'de (iki yıl sonra) veya 2030'da (beş yıl sonra) nasıl olacak? Bunlar kişiden kişiye büyük ölçüde değişmektedir. Dahası, bu algıdaki farklılık, 2023'te üretken yapay zeka patlamasının gelmesinden iki yıl sonra, 2025'te muhtemelen daha fazladır.
Çağa dair bireysel algıların bu kadar büyük ölçüde farklılaştığı bir toplumu "Kronos-Karmaşa Toplumu" olarak adlandırıyorum. Kronos, zaman anlamına gelen Yunanca bir kelimedir.
Ve bu Kronos-Karmaşa Toplumunun gerçekliği içinde, ortak ve doğru bir şekilde algılayamadığımız zaman sıkışması ve teknolojik toplumsal kör noktalar sorunlarıyla yüzleşmeliyiz.
Vizyon ve Strateji
Kişinin kendi zaman algısının gerçek zaman sıkışmasıyla örtüşmeyebileceği ve teknolojik toplumsal kör noktalar sorununu farklı bakış açılarına sahip başkalarıyla birlikte ele alma ihtiyacı duyulduğu bir durumda, vizyon ve strateji vazgeçilmez hale gelir.
Burada vizyon, kişinin zaman algısından bağımsız olarak değişmez değerleri ve yönleri göstermek anlamına gelir.
Örneğin, tartışmayı basitleştirmek gerekirse, "teknolojinin risklerinin faydalarını aşmamasını sağlamak" önemli bir vizyondur. Bu, "teknolojiyi ilerletmek" veya "teknolojik riskleri en aza indirmek" gibi vizyonlardan daha fazla insanın üzerinde anlaşabileceği bir vizyondur.
Ve o vizyonun gerçekleşmesi için mümkün olduğunca çok kişinin işbirliği yapmasını sağlamak çok önemlidir. Bir vizyon üzerinde anlaşılsa bile, eylem olmadan başarıya ulaşılamaz.
Burada da, farklı zaman algılarına sahip bir Kronos-Karmaşa Toplumu'nda olduğumuz anlayışıyla bir strateji formüle edilmelidir. Örneğin, herkesin zaman algısını gerçek zaman sıkışmasıyla uyumlu hale getirme stratejisi işe yaramayacaktır. Bu, bireyler üzerinde büyük bir öğrenme yükü oluşturacak ve onları sadece bunun için gereken enerjiyle tüketecektir. Dahası, bu boşluk her yıl genişledikçe, gerekli enerji de artacaktır.
Tüm mükemmel stratejileri sunamam, ancak bir strateji örneği, vizyonu gerçekleştirmek için zamanla otomatik olarak güçlenen bir şeyden yararlanmaktır.
Bu, üretken yapay zekanın kendisinin kullanılması anlamına gelir. Ele alınmaya çalışılan şeyin tam da kendisini kullanmak biraz karmaşık olsa da, zaman sıkışması sorunuyla uğraşırken geleneksel yöntemlerin zamanla giderek daha zor hale geleceği açıktır. Buna karşı koymak için, zaman içinde sıkıştırılan yetenekleri de kullanarak karşı önlemler düşünmekten başka seçenek yoktur.
Ve umarım, nihayetinde üretken yapay zekanın kendi yeteneklerini kullanarak, üretken yapay zekadan kaynaklanan teknoloji geliştirmeyi düzenleyebilir ve sınırlarını aşarak hızlanmasını kontrol edebilirsek, sorunu çözmeye önemli ölçüde yaklaşmış olacağız.
Sonuç
Bir Kronos-Karmaşa Toplumu'nda, her birimizin birden fazla farklı kör noktası olacaktır. Bunun nedeni, hiç kimsenin her açıdan kör nokta olmaksızın tüm ön cephe bilgilerini kavrayamaması ve bunları mevcut tahminler ile gelecekteki öngörülere uygun şekilde bağlayamamasıdır.
Ve bir noktada, orada bir kör nokta olduğunu fark etme fırsatı aniden ortaya çıkacaktır. Bu, her bir kör nokta oluştuğunda ve boşluk doldurulduğunda tekrar tekrar yaşanacaktır.
Her seferinde, mevcut konumumuzun ve gelecekteki vizyonumuzun zaman çizelgesine ilişkin algımız önemli ölçüde sıkışacaktır. Sanki aniden zamanda sıçramışız gibi hissedilir. Bu, geleceğe doğru bilişsel bir zaman sıçramasıdır.
Bazı durumlarda, tek bir gün içinde birden fazla kör nokta ortaya çıkabilir. Bu gibi durumlarda, kişi çok kısa bir sürede birden fazla zaman sıçraması yaşar.
Bu anlamda, kendi kör noktalarımızın varlığını kabul etmediğimiz ve çok aşamalı zaman sıçramalarına dayanabilecek sağlam bir vizyona sahip olmadığımız sürece, gelecekle ilgili doğru kritik kararlar almak zorlaşacaktır.
Diğer bir deyişle, zaman algımızı gerçeğe yaklaştırmaya çalışırken, çağları aşan ilke ve prensiplere dayalı düşünmenin gerekliliği giderek artacaktır.
Ve zaman sıkışmasının ortasında, risk karşı önlemlerinin eskisi gibi aynı hızda uygulanamayacağı gerçeğini de kabul etmeliyiz.
Dahası, bu zaman sıkışmasının hızı yavaşlatılmazsa, algı ve kontrol sınırlarımızı aşacaktır.
Bunu başarmak için, zaman sıkışması nedeniyle hızlanan yapay zekanın kendi hızını ve etkisini kullanmayı ciddi olarak düşünmeliyiz.
Bu, aşırı ısınan bir ekonomiyi dizginleyen artan oranlı vergilendirme veya sosyal güvenlik sistemleri gibi, "yerleşik dengeleyiciler" olarak bilinen mekanizmalara benzer.
Başka bir deyişle, yapay zekanın sadece teknolojik bir hızlandırıcı olarak değil, aynı zamanda sosyal bir yerleşik dengeleyici olarak işlev görmesini sağlayacak mekanizmalar üzerinde düşünmemiz gerekiyor.